Kısırlık ve Kısırlık Araştırmaları

Kısırlık
Sterilite ve infertilite aynı anlama gelen sözcük­lerdir. Ne var ki sterilite denince akla gelen olayda geri dönüş olasılığı çok azdır. Bu yüzden biz kısırlık deyince, döllenme olasılığının sıfır olduğu durumlar dışında infertilite, hatta subfertiliteyi anlayacağız.

Çiftin kısırlığının anatomik ve hormonal nedenle­rinin araştırılması uzun ve zor bir süreçtir ve aile dok­toruyla yapılacak açık, dürüst bir konuşmayla baş­lamalıdır. Çiftler kısırlıklarıyla ilgili tartışmalarda gerçekçi ve yol gösterilmeye açık olmalıdır.

Tedavide ilk adım kısırlığın  (ya da doğurganlığın düşük olmasının) eşlerden birine ilişkin bir so­run değil, her ikisini de ilgilendiren bir durum oldu­ğunun kabul edilmesidir. Çiftin doğurganlığı eşlerin doğurganlıklarının toplamıdır; birininkinin yüksek ol­ması ötekininkinin düşük olmasını ortadan kaldırır. Öte yanda ikisinin de doğurganlığının sınırda olması kısırlıkla sonuçlanabilir. Bu durum, çocuksuz bir çif­tin ayrılıp yeni eşleriyle çocuk sahibi olmalarındaki garipliği açıklar.

Kısırlık araştırmaları
Kısırlık araştırmalarına başlamadan beklenecek süre çiftin yaşma göre değişir. Birçok klinik 20-25 yaş­larında genç bir çifte iki yıl kadar beklemesini öne­rir; otuz yaşlarındaki çiftlerin bir yıl, kırk yaşma ya­kın olanların altı aydan sonra araştırmalara başlama­sı uygundur. Amerika’da doğurganlığın evlilikten ön­ce araştırılması eğilimi vardır: Bu pek öğütlenmeyen bir muayenedir, çünkü gerekli araştırmalar tehlikeli olabilir ve kesin sonuç almak pek mümkün değildir. Bu yüzden verilen bilgi yanlış anlaşılabilir ya da kö­tüye kullanılabilir.

Kısırlık, geleneksel olarak kadın ve doktorunun sorunu olmuştur; ne var ki araştırmalara her vakit iki eşin de katılması gerekir. Kısırlığın nedeninin iki­sinde de bulunma olasılığı eşit olduğu için doktorun ikisinin de bu konudaki görüşlerini alması gerekir. İlk muayeneyi konudan haberli bir doktor yapabilir, an­cak sonraki araştırmalar bir kadın doğum uzmanı ve bir ürologla yürütülmelidir. Bugün doğurganlığın sağ­lanması birkaç ay içinde olanaklıdır, öte yanda sonuç almak pek çabuk olmaz, çünkü döllenme en sık 28 günde bir olabilir ve bir yıl içinde bunun için ancak on iki, on üç fırsat doğar.

İlk muayenede sabretmenin önemi vurgulanacak­tır. Size jinekolojik öykünüz, genel sağlık durumunuz, toplumsal yaşamınız ve nasıl cinsel ilişkide bulundu­ğunuza ilişkin sorular sorulacaktır. Eşinizin de sağ­lık durumu araştırıldıktan sonra her ikiniz de özel­likle genital bölgeler olmak üzere tepeden tırnağa mu­ayene edileceksiniz.

Eşinizin sperm çözümlemesi, özellikle cinsel iliş­kiden sonra yapılmışsa, doyurucuysa daha fazla araş­tırılması gerekmez. İktidarsızlıktan doğan sorunlarla dikkatli ve anlayışlı bir psikiyatrın ilgilenmesi gere­kir. Ne var ki sperm sayısının çok az olması, ya da hiç sperm bulunmaması ayrıca değerlendirilmeli, eşi­niz bozukluğun nedeninin bulunması için özel mua­yeneler ve testlerden geçmelidir.

Bu zor testler sırasında, kısırlık araştırmasının amaçlarını unutmamalısınız:

—   Kısırlığın nedeninin ortaya çıkması, sizde ve eşinizde bu konudan dolayı suçluluk duygusu oluşma­sının önlenmesi.

—   İlerde çocuk sahibi olma şansının ne kadar ol­duğunun öğrenilmesi (burada elde edilen sonucun çok kesin olmadığını unutmayın).

—   öbür seçenekler hakkında bilgi sahibi olmak.

—   Uygun tedaviyi yaptırmak.

Tedavi edilebilen durumlar
Ovulasyon olmaması: Bunun için iki tür ilaç kul­lanılabilir.

Gonadotrofin: Överlerin olgun bir yumurta yapmasını sağlar; daha sonra progesteron salgılatarak salgı döneminin adet kanamasıyla sonlanmasmı sağ­lar.

Klomifen: Hipofizden folikül stimulan hormon (FSH) salgısını artırır; böylece folikülün büyümesi hızlanır. Doktorunuz klomifen tedavisi için uygun olup olmadığınızı bildirebilir. Uygun olduğu saptanan olay­ların yüzde 50-90’mda ovulasyon sağlanmıştır. Ne var ki gebelik sayısı yine de düşüktür.

Uterus ve tubaiardaki hastalıklar:
Endometriosis: Fallop tüpleri ve uterus dokusunun bozulmasına neden olur ve bu bölgelerin yumurtayı taşıyıp barmdırması güçleşir. Dışardan verilen östrojen hormonu da endometrium dokusunun yer yer ku­rumasına neden olur.

Serviks mikrop kapmamışsa koterizasyon (yak­ma) gerekli değildir. Uterusun kürtaj mm (kazınma­sı) da pek başarılı bir yöntem olmadığı anlaşılmıştır. Tubaların yapışkanlıklara bağlı tıkanması ameliyatla açılabilir, yeni teknikler yoluyla tıkalı bölüm çıkarıl­dıktan sonra sağlam bölümler uç uca yeniden dikil­mektedir.

Servikal mukusun itici olması:
Bunun nedeni sperm hareketlerinin az olması ya da vajina içindeki ortamın değişmesidir. İki durum­da da östrojen verilerek mukusun daha berrak, yu­muşak, ince olması, içind« hücre artıkları bulunma­ması sağlanır; böylece en fazla sayıda spermin geçişi kolaylaşır.

Seyrek olarak, kadının, eşinin spermlerine karşı allerjisi olabilir. Bu durumda cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanılarak vücuttaki antikor sayısı azal­tılır. Spermlerin içerdiği yüksek erkek hormonu düze­yi yüzünden servikal mukusu itici olan kadınlara da bunu düzeltmek için ilaç verilebilir.

Çok az sayıda sperm ya da hiç sperm olmaması:
Gonadotrofinler ya da klomifen (kadında ovu-lasyonu uyardığı gibi) erkekte testislerin yeteri kadar testosteron yapmasmı sağlayarak ya da hipofiz beiznden daha fazla FSH (folikül stimulan hormon) ve LH (luteinizan hormon) salgılatarak sperm yapısını uyarır.

Epididim ve vas deferensteki tıkanıklıklar gibi varikosel, yani testislerde varis gibi durumlar da ki­mi zaman ameliyatla düzeltilebilir. Varikoselektomi erkekte kısırlığı tedavi eden en etkili yöntemlerden bi­ridir; böyle bir sorunu olan çiftlerin yüzde 30’unda et­kilidir.